Ιδιωτικές πόλεις στη ζούγκλα

«Καλώ το λαό μου να ονειρευτεί και να ζήσει σε ένα ιδανικό περιβάλλον, χωρίς εγκληματικότητα, σε ένα αυτόνομο έδαφος εφοδιασμένο με το καλύτερο σύστημα παιδείας και υγείας», λέει με μεγάλο ενθουσιασμό ο πρόεδρος Πορφίριο Λόμπο στις 18 Ιανουαρίου κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης τύπου. (1) Ο Πολ Ρόμερ επικροτεί.

Ο Πρόεδρος Λόμπο αρχίζει να διαπραγματεύεται τη δημιουργία ειδικών οικονομικών ζωνών. Αυτό θα γίνει μ' ένα νέο μοντέλο, των charter cities. Οποιαδήποτε ομοιότητα με τα μελλοντικά σχέδια για την Ελλάδα είναι συμπτωματική. «Λαμπρός οικονομολόγος» (η έκφραση δεν είναι δική μας), καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, οργώνει τον πλανήτη και κυρίως την Αφρική εδώ και πολλά χρόνια, αναζητώντας μια χώρα όπου θα μπορέσει να εφαρμόσει τη δικής του έμπνευσης θεωρία: «Αυτό που εμποδίζει την ανάπτυξη των φτωχών χωρών είναι οι "άσχημοι κανόνες" που επιβάλλουν τα κράτη στους επενδυτές, αποθαρρύνοντάς τους με αυτό τον τρόπο (2)». Αυτό που πρέπει να γίνει, επομένως, είναι να βρεθούν κάποιες παρθένες εκτάσεις για να στηθούν σε αυτές «charter cities», «πόλεις-πρότυπα» στις οποίες οι εν λόγω επενδυτές, εγχώριοι και ξένοι, θα στήσουν τα εργοστάσιά τους και τις βιοτεχνίες τους, καθώς και οδικά δίκτυα, κατοικίες, καταστήματα, σχολεία, κλινικές και βασικές υπηρεσίες, όλα αυτά χάρη σε ένα εργατικό δυναμικό που θα οδηγηθεί εκεί εξαιτίας της ανεργίας. Εξυπακούεται ότι αυτός ο θύλακας θα έχει τους δικούς του νόμους, δικαστήρια, αστυνομία, δική του κυβέρνηση - και δεν θα πληρώνει φόρους στη χώρα που θα το φιλοξενεί.

Ο Ρόμερ προκαλεί, απλώς, ένα διακριτικό ενδιαφέρον μέχρι τη μέρα που, τον Ιανουάριο του 2011, κατόπιν πρωτοβουλίας του Χαβιέρ Αργκέγιο, του ονδουριανού προέδρου της αμερικανικής κατασκευαστικής εταιρείας Inter-Mac International, συναντά στην Ουάσινγκτον τον Χουάν Ορλάντο Ερνάντες, πρόεδρο της Βουλής αυτής της μικρής χώρας της Κεντρικής Αμερικής. Αυτός κανονίζει ραντεβού με τον Λόμπο και ορισμένους συνεργάτες του στο Μαϊάμι.

Ο Ρόμερ επικαλείται την επιτυχία του Χονγκ Κονγκ, της Σιγκαπούρης και των ειδικών οικονομικών ζωνών στην Κίνα. Κάποιοι στρυφνοί τύποι θα αντέκρουαν λέγοντας ότι οι ιστορικές, γεωγραφικές, οικονομικές και πολιτισμικές συνθήκες στις οποίες αναπτύχθηκαν αυτά τα παραδείγματα τα τοποθετούν έτη φωτός μακριά από την Ονδούρα. Αυτά όμως δεν αρκούν για να κλονίσουν τον Λόμπο και τους δικούς του.

Προκειμένου να αναδυθεί από το μηδέν μια «πόλη-πρότυπο» 1.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, το Κογκρέσο αναθεωρεί στις 17 Φεβρουαρίου το άρθρο 304 του Συντάγματος -«σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να δημιουργηθούν όργανα με έκτακτη δικαιοδοσίας» για να προσθέσει «με εξαίρεση (!) τα νομικά προνόμια των Ειδικών Περιοχών Ανάπτυξης». (3)

ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Σύμφωνα με το διάταγμα που καθορίζει τη λειτουργία της πόλης- προτύπου, οι νόμοι της Ονδούρας -συμπεριλαμβανομένου και του εργατικού δικαίου- δεν θα έχουν ισχύ, με εξαίρεση όσους αφορούν τις διεθνείς σχέσεις (πάντως, οι ειδικές περιοχές ανάπτυξης θα μπορούν να υπογράφουν διεθνείς συμφωνίες και συνθήκες), τις εκλογές και την έκδοση δελτίων ταυτότητας. Στην υποθετική περίπτωση όπου μια μεταγενέσερη κυβέρνηση θα επιθυμούσε να αναθεωρήσει το ξεπούλημα της εθνικής έκτασης, από μια κυβέρνηση η οποία προέκυψε από πραξικόπημα, διευκρινίζεται ότι: «Τα συστήματα που θα ισχύουν στις Ειδικές Περιοχές Ανάπτυξης πρέπει να εγκριθούν από το Εθνικό Κογκρέσο με πλειοψηφία των δύο τρίτων», γνωστοποιώντας ότι «το συγκεκριμένο συνταγματικό καθεστώς θα μπορεί να τροποποιηθεί, να ερμηνευθεί ή να διαρρηχθεί μόνο με έγκριση της ίδιας πλειοψηφίας και αφού εκφραστούν περί αυτού μέσω δημοψηφίσματος οι κάτοικοι των ειδικών περιοχών ανάπτυξης». «Μειοψηφία της μειοψηφίας» η οποία θα ζει δεμένη χειροπόδαρα υπό την κυριαρχία των αρχόντων του θύλακα!

Η Ονδούρα, στην καρδιά του ισθμού της Κεντρικής Αμερικής, η οποία συνδέεται με τις ΗΠΑ και τον Καναδά με μια Συνθήκη ελεύθερου εμπορίου, προσφέρει τη δυνατότητα παραγωγής κι εξαγωγής προς αυτές τις χώρες αποφεύγοντας τις μεγάλες διαδρομές μέσω της όχι και τόσο ασφαλούς διώρυγας του Σουέζ (λόγω των τοπικών κρίσεων) ή ακόμα και του Παναμά. Στις 2 Μαρτίου, σε επίσκεψή του στην Τεγουσιγάλπα, ο πρόεδρος της Παναμερικανικής Τράπεζας Ανάπτυξης, Λουίς Μορένο, συνεχάρη θερμά τον πρόεδρο Λόμπο: «Η Παναμερκανική Τράπεζα Ανάπτυξης θα αναζητήσει τρόπους προκειμένου να στηρίξει αυτήν την προσπάθεια, την οποία θεωρούμε όχι απλώς καινοτόμο, αλλά και πρωταρχικής σημασίας για το μέλλον της Ονδούρας».

Ποιο μέλλον όμως; Εάν δεχτούμε (με ένα χαμόγελο αμφιβολίας) ότι κάποιες βασικές αρχές θα γίνουν σεβαστές -εργασία, κατοικία, παιδεία, ασφάλεια, βιοτικό επίπεδο ανώτερο του μέσου όρου- ουδείς αμφιβάλλει για το ότι αυτή η προνομιούχος νησίδα θα δελεάσει εκατοντάδες χιλιάδες απόκληρους να αναζητήσουν εκεί δουλειά. Πρέπει, επομένως, να προστατευθεί το γκέτο, το οποίο θα πλημμυρίσει από τις μάζες που θα συνωστίζονται στις πύλες του, με φυλάκια και ηλεκτροφόρα σύρματα; Οταν ο Λόμπο δηλώνει ότι οι «πόλεις-πρότυπα» θα δημιουργήσουν «έναν τρόπο ζωής Α' κατηγορίας», εννοεί άραγε, ότι θα κατοχυρώσει συνταγματικά δύο κατηγορίες πολιτών;

ΤΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΟΝΕΙΡΟ

Αλλά, και μια δεύτερη υπόθεση, περισσότερο ρεαλιστική, δεν εμπνέει αισιοδοξία. Ο πρόεδρος του Κογκρέσου, Ερνάντες, δίνει περίπου μια πρόγευση όταν διευκρινίζει: «Είναι σαν μια διευρυμένη "μάκιλα" πολύ ανωτέρου επιπέδου (...) σαν να ζεις το αμερικανικό όνειρο στην Ονδούρα» (4). Μόνο που οι μάκιλας (εργοστάσια που λειτουργούν με καθεστώς υπενοικίασης) ελάχιστα φέρνουν προς το περί ου ο λόγος όνειρο! Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, είναι κυρίως γνωστές, τόσο στην Τεγουσιγάλπα όσο και στο Σαν Πέδρο Σούλα, για την υπερεκμετάλλευση εργατικού δυναμικού και τα εμπόδια στη λειτουργία των συνδικάτων. Αυτές οι επιχειρήσεις, επί του παρόντος, απολύουν μαζικά τις εργάτριες που έχουν σύμβαση αορίστου χρόνου και αναγγέλλουν ότι οι καλύτερες θα επαναπροσληφθούν, αλλά «θα πληρώνονται με την ώρα» - χάνοντας έτσι τα κοινωνικά τους κεκτημένα.

Ο σκοπός μιας «charter city» δεν είναι βέβαια να παράγει υφάσματα, όπως οι μάκιλας πρώτης γενιάς, αλλά υψηλή τεχνολογία. Στην ερώτηση αν «η Ονδούρα διαθέτει εξειδικευμένο προσωπικό», ο βουλευτής Ρομέο Σιλβέστρι απαντά χαμογελώντας: «Θα είμαι ειλικρινής, δεν το διαθέτει. Αλλά, και όταν μπήκαν μπροστά οι μάκιλας, κανένας δεν είχε ανάλογη εμπειρία. Σήμερα απασχολούν 150.000 εργαζόμενους». Η πρώην βουλευτής Ελβια Αρχεντίνα Βάγιε, περισσότερο ρεαλίστρια, αντιδρά: «Αν έχουν τους δικούς τους νόμους και δεδομένου του πόσο σημαντικά θα είναι τα κεφάλαιά τους, οι κινέζοι επενδυτές θα φέρουν Κινέζους, οι κορεάτες επενδυτές θα φέρουν Κορεάτες, οπότε θα μείνουν λίγες δουλειές για τους ντόπιους».

Εάν οι ευτυχείς εκλεκτοί, τον πρώτο καιρό, ανακαλύψουν λόγους δυσαρέσκειας, θα μπορούν να διαμαρτυρηθούν με τα πόδια τους, δηλαδή να φύγουν, έχει ήδη προειδοποιήσει ο Ρόμερ. Και αν θελήσουν να προασπίσουν τα δικαιώματά τους; Η «πόλη πρότυπο» αποκλείει την όποια παρουσία συνδικάτων. Η ιδιωτική αστυνομία θα επαναφέρει την τάξη, ενώ τις διαφορές θα διευθετεί μια Δικαιοσύνη ειδικού τύπου. Αν η αναταραχή παραμείνει και επεκταθεί; Τότε γιατί όχι ένα σώμα μισθοφόρων που θα έρθει από την Ασία ή αλλού, για να επαναφέρει την τάξη σε αυτό το κομμάτι της γης που δεν υπόκειται πλέον στη δικαιοδοσία του κράτους;

Χωρίς, αναμφίβολα, να έχει πλήρη συνείδηση του αντίκτυπου των λόγων του, ο βουλευτής Σιλβέστρι σκεφτόταν δυνατά όταν τον συναντήσαμε στις 3 Μαρτίου: «Προφανώς, η Σιγκαπούρη λειτουργεί σωστά επειδή είναι ολοκληρωτικό κράτος. Ο πρωθυπουργός έμεινε για 31 χρόνια στην κυβέρνηση. Τώρα κυβερνά ο γιος του... Εκεί έχουν πολλά συστήματα που δεν έχουμε εμείς. Είναι μεγάλη η πρόκληση να προσαρμόσουμε αυτό το μοντέλο στη δική μας πραγματικότητα».

MAURICE LEMOINE

(1) Associated Press, 20 Ιανουαρίου 2011.

(2) Ο Ρόμερ εκθέτει τις ιδέες του στην ιστοσελίδα των Charter Cities: www.chartercities.org/blog

(3) Εκατόν είκοσι επτά ψήφοι υπέρ, μία κατά, μία αποχή.

(4) «El Heraldo», Τεγουσιγάλπα, 4 Ιανουαρίου 2011.

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=306880