Σελ. 244-50:
«Κατά τη διάρκεια των δύο μηνών που ακολούθησαν την είσοδο του ελληνικού στρατού στην πόλη, ο ελληνικός πληθυσμός ασυγκράτητος, και σε πολλές περιπτώσεις βοηθούμενος από στρατιώτες, προέβη σε αγριότητες που θύμιζαν πογκρόμ. Αναφέρεται πως περισσότερες από 50 Εβραίες κατήγγειλαν ότι βιάσθηκαν, ενώ λεηλατήθηκαν 400 εβραϊκά μαγαζιά και περισσότερα από 300 σπίτια. Ορισμένοι εβραίοι προύχοντες συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε πολεμικό πλοίο με σκοπό να ανακριθούν στην Αθήνα[1]. Εβραίοι πολίτες υπέστησαν επιθέσεις στο κέντρο της πόλης, από ενόπλους που τους λήστεψαν μέρα μεσημέρι[2]. Δύο απ’ αυτούς, που αντιστάθηκαν, δολοφονήθηκαν, ενώ άλλοι κακοποιήθηκαν και άλλοι φυλακίστηκαν χωρίς συγκεκριμένη κατηγορία
[…] O ραβίνος, με την επιστολή του, δεν διέψευδε τις αγριότητες και τις βιαιοπραγίες που έγιναν σε βάρος των Εβραίων. Δεδομένου ότι δεν διέψευσε παρά μόνο την ιεροσυλία και την καταστροφή των συναγωγών, η σιωπή του για τα υπόλοιπα ανοσιουργήματα που αναφέρθηκαν, μπορεί να ερμηνευθεί ως κεκαλυμμένη καταγγελία.
[…] Οι Έλληνες συνέχισαν τον αγώνα τους γι’ αυτό που αποκαλούσαν ως «η αποκατάσταση της αλήθειας»[3]. Προκειμένου να το πετύχουν, από τη μια, προσπάθησαν, ατυχώς, να φορτώσουν τις κατηγορίες που δημοσιεύθηκαν εναντίον τους στους Βουλγάρους, που ήταν γνωστοί για τις αγριότητές τους σε άλλες περιοχές της Μακεδονίας. Από την άλλη, εξαγόρασαν την υποστήριξη ορισμένων διάσημων φιλελλήνων, όπως, για παράδειγμα, του πολιτειολόγου Αλφρέντ Μπερλ, ο οποίος δημοσίευσε, σε γνωστές ευρωπαϊκές εφημερίδες άρθρα που υπερασπιζόταν τους Έλληνες[4]. Οι κατηγορίες όμως κατά των Βουλγάρων, που δημοσιεύθηκαν στις ελληνικές εφημερίδες, δεν συνέπιπταν, εκτός μιας, με τα προαναφερόμενα αντιεβραϊκά επεισόδια. Μάλιστα, ο αρχιραβίνος της Τουρκίας μπόρεσε να επιβεβαιώσει τα γεγονότα με βάση τις μαρτυρίες χριστιανών επισκεπτών. Ο διεθνής Τύπος απέρριψε τις αναφορές των Ελλήνων που έρχονταν σε σύγκρουση με τις αναφορές των ανταποκριτών τους τον ίδιο καιρό στη Θεσσαλονίκη, και επιπλέον επισήμανε ότι δεν ήταν δυνατό να ληφθεί υπόψη η διάψευση του αρχιραβίνου, καθώς ήταν φανερό ότι του την είχαν αποσπάσει[5]. Παράλληλα, ο Σαμ Λεβή, καταξιωμένος δημοσιογράφος από τη Θεσσαλονίκη, που βρισκόταν στη Γενεύη, ανέτρεψε το σχόλιο του Αλφρέντ Μπερλ στη γαλλική εφημερίδα Le Temps, αποκαλύπτοντας τις αντιφάσεις στα ίδια τα επιχειρήματα του συγγραφέα, τα οποία απέβησαν τελικά σε βάρος των Ελλήνων[6].
Γιάννη Μέγα, Η Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, 1912-1913 (University Studio Press),
σσ. 97-151
[28η -29η Οκτωβρίου 1912]
«Στη διάρκεια της νύχτας και το πρωί της επομένης αντί των δύο ταγμάτων εισήλθε σιγά-σιγά στην πόλη ολόκληρη η βουλγαρική μεραρχία.
[…] οι Βούλγαροι δεν σεβάστηκαν τη συμφωνία και αντί για δύο τάγματα διολίσθησε βαθμιαία στην πόλη ολόκληρη η 7η μεραρχία, ένα σύνολο 35.000 ανδρών.
[…] ακολουθεί τμήμα της αναφοράς του Άγγλου προξένου Lamb προς τη βρετανική πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη μετά από ειδική ερευνητική εντολή του υπουργού εξωτερικών της Αγγλίας Sir Edward Grey λόγω της επιστολής που είχε λάβει από τον αρχιραβίνο της Θεσσαλονίκης σχετικά με τη διαγωγή των Ελλήνων στρατιωτών. "Στις 10/23 Νοεμβρίου έλαβα εντολή από τον Υπουργό Εξωτερικών της Αυτού Μεγαλειότητας να αναφέρω τάχιστα εάν υπήρξαν ή όχι εκτεταμένα έκτροπα εναντίον των Εβραίων αφότου καταλήφθηκε η πόλη από τους Έλληνες. Στην ερώτηση αυτή απαντάω ότι δεν υπήρξαν στοχευμένα εγκλήματα εναντίον των Εβραίων, αν και υπήρξαν πολλαπλές περιπτώσεις λεηλασιών και ληστειών με θύματα διάφορα άτομα ανάμεσά τους και Εβραίοι (…) Οι αδίστακτες ληστείες στους δρόμους εξαφανίστηκαν αμέσως μετά την εμφάνιση της Κρητικής Χωροφυλακής. (…) Αν και έχω ακούσει ότι πολλές κυρίες απέφευγαν να βγουν από το σπίτι τους, εγώ δεν άκουσα για καμία περίπτωση βεβήλωσης Εβραίας"
[…] Τη νύχτα κυκλοφορούσαν βουλγαρικές περιπολίες, ενώ μέρα και νύχτα μεμονωμένοι ένοπλοι Βούλγαροι στρατιώτες διέτρεχαν τους δρόμους της πόλης παριστάνοντας τους φρουρούς της τάξης. Η αναφορά του προξένου Lamb στις 2/15 Νοεμβρίου είναι προφητική σχετικά με το τι μέλλει γενέσθαι: "Παρόλο που θεωρητικά οι Βούλγαροι υπόκεινται στην ελληνική γενική διοίκηση, αμέσως προχώρησαν με ενέργειες σαν να ήταν αυτοί οι κυρίαρχοι, καθώς ο τακτικός στρατός και οι άτακτοι παρομοίως επιδόθηκαν στη συστηματική λεηλασία των τμημάτων εκείνων της πόλης όπου κατέλυσαν…"
[…] Χρήζει ιδιαίτερης αναφοράς η καθοδηγούμενη άκρως ανθελληνική προπαγάνδα μέρους του ευρωπαϊκού τύπου, που εμφάνιζε τη Θεσσαλονίκη ως μία άναρχη πόλη και διατυμπάνιζε την ελληνική βαρβαρότητα εναντίον των Εβραίων. Εφημερίδες όπως για παράδειγμα η Jewish Chronicle του Λονδίνου, η Neue Frei Presse της Βιέννης, η Berliner Tageblatt του Βερολίνου, η Hannoverischer Generalanzeiger του Ανόβερου και η γαλλόφωνη Νεότουρκος στην Κωνσταντινούπολη, εμφάνιζαν πηχυαίους τίτλους όπως «Σφαγές στη Θεσσαλονίκη» ή «Τέρατα οι Έλληνες»και παρουσίαζαν στοιχεία ότι «κάηκαν 30 συναγωγές, βιάστηκαν 50 Εβραιοπούλες, λεηλατήθηκαν 400 εβραϊκά μαγαζιά και 300 σπίτια». Η Jewish Chronicle είχε καθημερινά άρθρα ως προερχόμενα ανυπόγραφα από τον «τοπικό ανταποκριτή»της, χωρίς να έχει ποτέ ανταποκριτή στη Θεσσαλονίκη. Ο πλησιέστερος ανταποκριτής της ήταν ο Eli Coplans στην Κωνσταντινούπολη, που εξυπηρετούσε το εκεί εβραϊκό και το τουρκικό κατεστημένο. Ο Coplans από την Κωνσταντινούπολη έστειλε ανταπόκριση στις 7/20 Νοεμβρίου όπου ανέφερε ότι: "Έλληνες στρατιώτες στην Θεσσαλονίκη επιτέθηκαν στην εβραϊκή συνοικία, λεηλατώντας και καταστρέφοντας συναγωγές και βίασαν Εβραιοπούλες", ενώ στις 10/23 Νοεμβρίου μετέδιδε: "Μόλις έλαβα μηνύματα από τη Θεσσαλονίκη και με έκπληξη διαπίστωσα ότι η εχθρότητα που ελληνικού πληθυσμού εναντίον των Εβραίων εκδηλώθηκε με μια σειρά βιαιοπραγιών, ευτυχώς στην πλειονότητα των περιπτώσεων εναντίον ιδιοκτησιών και όχι εναντίον ατόμων". Χωρίς καμιά ντροπή ο ίδιος ανταποκριτής στην ίδια σελίδα, έξι γραμμές πιο κάτω, έγραφε: "Στις σφαγές που έγιναν στη Θεσσαλονίκη πεντακόσιοι Εβραίοι έχασαν τη ζωή τους. νομίζω ότι, έως ότου φθάσει η ανταπόκριση αυτή στα χέρια σας, η πληροφορία αυτή θα αποδειχθεί υπερβολική αν όχι αναληθής. Στα φύλλα της 16/29 Νοεμβρίου και 21/3Ιανουαρίου 1913 η Jewish Chronicle, ως παράδειγμα, απαρίθμησε σειρά "φοβερών εγκλημάτων" που διέπραξαν –υποτίθεται- Έλληνες:
- Κλέφτης πήρε από την Μπέα Καπόν το πορτοφόλι της με περίπου 10 τουρκικές λίρες
- Από τον Γκαμπριέλ Ιακώβ εκλάπη πορτοφόλι με 25 πιάστρες.
- Ο τσαγκάρης Λεβή συνελήφθη από δύο Κρήτες χωροφύλακες γιατί πουλούσε φυσιγγιοθήκες. Τον τράβηξαν από τα μαλλιά και τον οδήγησαν στο τμήμα, αλλά αφέθηκε ελεύθερος.
- Κλέφτες μπήκαν στο εστιατόριο του Σαμουήλ Καράσσο και πήραν λίγα χρήματα.
- Το μαγαζί ενός σιταρέμπορου παραβιάστηκε και οι κλέφτες απέσπασαν ποσότητα ζωοτροφών.
- Λωποδύτες μπήκαν σε εβραϊκό γαλακτοπωλείο και απειλώντας τη ζωή του ιδιοκτήτη απέσπασαν το ρολόι του και 30 τουρκικές λίρες.
- Λωποδύτες μπήκαν στο φρουτοπωλείο του Ελί Γκατένιο και απέσπασαν 45 κουτιά με χουρμάδες, 50 κουτιά με σύκα, αυγά, λεμόνια και λίγα πορτοκάλια.
Και άλλα παρόμοια. Αναφέρει επίσης η εφημερίδα τη δολοφονία δύο Εβραίων εμπόρων καταμεσής του δρόμου από Έλληνες. Για το τελευταίο αυτό συμβάν οι ελληνικές αρχές προσέφεραν αμοιβή έως και 3.000 φράγκα για τη διαλεύκανση του φόνου που, όπως αποδείχθηκε μετά από δύο εβδομάδες, διαπράχθηκε από δύο Βουλγάρους που είχαν εκκρεμείς δικαστικούς λογαριασμούς. Αξίζει να αναφερθεί ότι ξεφυλλίζοντας την εφημερίδα Μακεδονία πό τον Αύγουστο του 1912 έως τον Αύγουστο του 1913 το «Αστυνομικό Δελτίο»της περιέχει καθημερινά σχεδόν δέκα μικροεγκλήματα με υπαίτιους άτομα κάθε φυλής και θύματα ανεξαρτήτως φυλής.
[…] Σε αντιστάθμισμα όλων αυτών των «ανταποκρίσεων» υπήρξαν και ανταποκρίσεις έγκυρων ξένων ανταποκριτών που έζησαν από πρώτο χέρι την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, τις πρώτες εβδομάδες μετά την είσοδο του ελληνικού στρατού και τις ενέργειες των αρχών της πόλης, όπως ο Price των Times, ο Leune της L’ Illustration, ο Pelissier της La Depeche και ο Rankin των Times. Όλοι αυτοί, ενώ αναφέρονταν σε μικροεπεισόδια μεταξύ Ελλήνων και Εβραίων αλλά και μεταξύ Βουλγάρων και Εβραίων, εκθείαζαν με έντονο τρόπο την άμεση επιβολή τάξης και ηρεμίας στην πόλη με πρωτεργάτης την Κρητική Χωροφυλακή (…) Ο ανταποκριτής του Reuter’s Special Service στην πρώτη ανταπόκρισή του από τη Θεσσαλονίκη στις 3/16 Νοεμβρίου έγραψε: "(…) Οι Βούλγαροι (…) μόλις μπήκαν στη Θεσσαλονίκη συνέχισαν τη συστηματική λεηλασία των συνοικιών όπου εγκαταστάθηκαν παρά τις διαμαρτυρίες των ελληνικών αρχών. (…) Στη διάρκεια της νύχτας υπήρξαν πολλές περιπτώσεις διαρρήξεων, όπου ομάδες στρατιωτών καθοδηγούμενες από ντόπιους του σχοινιού και του παλουκιού έμπαιναν σε σπίτια που φαίνονταν ότι είχαν καλή προοπτική για λάφυρα και ξάφριζαν οτιδήποτε είχε κάποια αξία (…) Με την άφιξη όμως της Κρητικής Χωροφυλακής στις 31/12 Νοεμβρίου η κατάσταση άρχισε να βελτιώνεται…" Ο συνταγματάρχης Rankin, ειδικός απεσταλμένος των Times που συνόδευε τον βουλγαρικό στρατό, έγραψε (…): "…η κατάσταση πλήρους αναρχίας που βασίλευε στη Θεσσαλονίκη αμέσως μετά την ήττα των τουρκικών στρατευμάτων επέτρεψε στους Τούρκους λιποτάκτες, που κατέφυγαν στην πόλη, καθώς και στα κακοποιά στοιχεία, που ήταν μια περιβόητη μεγάλη μερίδα του πληθυσμού του λιμανιού, να διαπράξουν υπερβολές τόσο κατά των Εβραίων όσο και κατά των χριστιανών κατοίκων. Αλλά μόλις εγκαταστάθηκε η ομαλή διοίκηση των ελληνικών αρχών και μόλις έφθασε η Ελληνο-Κρητική Χωροφυλακή, επικράτησε στην πόλη η πιο τέλεια τάξη…" (…) Ο ιστορικός Ιωσήφ Νεχαμά έγραψε: "Οι διαπληκτισμοί είναι αναπόφευκτοι. Οι περαστικοί υφίστανται κλοπές και βάναυση μεταχείριση. Τη νύχτα, σπίτια δέχονται επιθέσεις από κακοποιούς. Για μερικές μέρες οι κάτοικοι ζουν μέσα στον τρόμο. Περιμένουν σφαγές, γίνεται λόγος για πογκρόμ εναντίον των Εβραίων (…). Αλλά οι αρχές, μόλις περνά η πρώτη στιγμή της σύγχυσης, χτυπούν με τη μεγαλύτερη ενεργητικότητα τους ενόχους. Τα πνεύματα ηρεμούν, όλα επανέρχονται στην τάξη, χάρη κυρίως σε μια τέλεια χωροφυλακή, την Κρητική Χωροφυλακή, στην οποία ανατέθηκε η φύλαξη της πόλης. (…) Δεν παρατηρείται καμιά ταραχή, ούτε το παραμικρό παράπτωμα, ούτε η παραμικρή παράβαση του νόμου…"»
[1] (Ανυπόγραφη ανταπόκριση), «Arrests of Salonika Jews by the Greeks. Istanbul 14 December 1912», Jewish Chronicle, 20 Δεκεμβρίου 1912, σ. 13.
[2] Arch, de l ‘ AIU, Grece, I/C. 49, επιστολή του J. Misrahi της 14γς Νοεμβρίου 1912· (ανυπόγραφη ανταπόκριση), «Further Anti-Jewish Excesses in Salonika. Two Jewish Merchants Murdrered». (Salonika 20th December), Jewish Chronicle, 3 Ιανουαρίου 1912-1913, σ. 14· Arch. de l’ AIU, Grece, I/C. 47επιστολή του S. Levy της 22ης Ιανουαρίου 1913.
[5] (Ανυπόγραφη ανταπόκριση), «Confirmation by the Chief Rabbi of Turkey. Rabbi Nahum on Rabbi’s Meir letter. Pera, 4 Dec. 1912», Jewish Chronicle, 6 Δεκεμβρίου 1912, σ. 14. Η ίδια εφημερίδα, με άλλο άρθρο, παρέπεμπε στις μαρτυρίες χριστιανών που είχαν δημοσιευθεί στην εφημερίδα Osmanlischer Lloyd. «The excesses in Salonika and the German Press», Jewish Chronicle, 6 Δεκεμβρίου 1912, σ. 15
[6] Στο ίδιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου